Fairtrade to system certyfikacji produktów, który działa na rzecz poprawy sytuacji społeczności rolniczych w krajach globalnego Południa. Obejmuje ponad 2 miliony rolników i pracowników najemnych w ponad 70 krajach świata, zrzeszonych w ponad 1930 organizacjach producentów. Produkują oni między innymi kawę, herbatę, cukier trzcinowy, kakao, owoce tropikalne, bawełnę czy kwiaty. Na świecie jest ponad 35 tysięcy certyfikowanych produktów Fairtrade wytworzonych przez ponad 2400 firm posiadających licencję na korzystanie ze znaku FAIRTRADE. 

Fairtrade (pisane razem) oznacza międzynarodowy system certyfikacji etycznej FAIRTRADE, zarządzanych przez Fairtrade International.

„Fair trade” (pisane oddzielnie) to tłumaczenie określenia „sprawiedliwy handel”, które nie określa żadnej konkretnej organizacji certyfikującej.

Nie wszystkie produkty sprawiedliwego handlu posiadają znak FAIRTRADE. W ramach organizacji, które działają zgodnie z zasadami Sprawiedliwego Handlu funkcjonuje kilka innych, mniej znanych certyfikatów takich jak: World Fair Trade Organization (WFTO), Fair for life, Naturland Fair.

Jeśli produkt określa się jako z certyfikatem „sprawiedliwego handlu”, ale nie ma znaku FAIRTRADE na opakowaniu – bądź ostrożny, być może jest to próba wprowadzenia w błąd.

W ramach systemu Fairtrade weryfikacja przestrzegania Standardów powierzona jest firmie FLOCERT – niezależnemu przedsiębiorstwu certyfikowanemu zgodnie z ISO 17065 (międzynarodowa norma jakości dla systemów certyfikacji produktów). FLOCERT działa zgodnie z tą normą we wszystkich procesach certyfikacyjnych i podlega kontrolom zewnętrznym ze strony niemieckiej jednostki akredytacyjnej DAkkS.

Certyfikacja opiera się na rygorystycznych procedurach, ocenie ryzyka i wyszkolonych audytorach. Największym wyzwaniem jest jednak monitoring: żadna jednostka certyfikująca nie jest w stanie zapewnić obecności inspektorów na miejscu przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu, dlatego kluczowe znaczenie ma wzajemne zaufanie między producentami a handlowcami. Tylko ścisła współpraca pozwala ograniczyć ryzyka w łańcuchu dostaw.

Audytorzy FLOCERT to eksperci w swoich dziedzinach – dobrze znają realia krajów, które kontrolują, oraz specyfikę poszczególnych sektorów. Znają krytyczne elementy Standardów Fairtrade i regularnie przechodzą szkolenia, aby skutecznie identyfikować i minimalizować ryzyko niezgodności. FLOCERT stosuje też zasadę rotacji audytorów – ten sam audytor nie może być przypisany do tej samej organizacji więcej niż trzy razy z rzędu.

Zgodnie z procedurą, niezgodność dotyczącą podstawowych zasad Fairtrade lub kluczowych konwencji MOP (Międzynarodowej Organizacji Pracy) może skutkować zawieszeniem, a następnie odebraniem certyfikatu firmie/organizacji.

Niektórzy uważają, że produkty Fairtrade są droższe – ale porównując je z produktami o podobnej jakości, wcale tak nie jest. Zawsze warto sprawdzać etykiety i oferty różnych firm, aby znaleźć produkt najlepiej odpowiadający Twoim potrzebom. Należy pamiętać, że zbyt niska cena często kryje za sobą wyzysk rolników i degradację środowiska.

W łańcuchach dostaw cukru, kakao, soków pomarańczowych i herbaty rolnicy mogą przekazywać swoje produkty firmom przygotowującym je do eksportu w krótkim czasie. Zdarza się, że są one tam przetwarzane razem z produktami od rolników nieobjętych Fairtrade.

Tylko nieliczne spółdzielnie dysponują własnym sprzętem do pełnego przetwarzania. Dla pozostałych zlecanie przerobu w zakładach z liniami dedykowanymi tylko Fairtrade oznaczałoby zbyt wysokie koszty i uczyniłoby produkty niekonkurencyjnymi.

Podobnie w Europie – przetwórnie kakao czy cukru działają w systemie ciągłym, co wymusza mieszanie partii Fairtrade i nie-Fairtrade. Fizyczne oddzielenie partii lub stosowanie osobnych silosów czy magazynów jeszcze bardziej podniosłoby koszty produkcji.

Bilans masy to rozwiązanie pozwalające firmom korzystać z certyfikowanego surowca i gwarantujące, że rolnicy otrzymują cenę minimalną i premię Fairtrade za dostarczone ilości – niezależnie od tego, czy ich partie były fizycznie oddzielone. W trakcie audytu sprawdzane jest, czy masa finalnego produktu ze znakiem FAIRTARDE odpowiada masie surowca zakupionego na zasadach Fairtrade (z uwzględnieniem specyfiki produkcji danego wyrobu, stratami produkcyjnymi itp.).

To tak jak z energią odnawialną: prąd w domu pochodzi z sieci, która łączy źródła tradycyjne i odnawialne, ale dzięki systemowi rozliczeń wspiera się rozwój zielonej energii.

Fairtrade wymaga od partnerów handlowych przejrzystości – nawet jeśli prawo nie nakazuje umieszczania tej informacji na opakowaniach.

System utrzymuje się z opłat licencyjnych i certyfikacyjnych płaconych przez firmy i spółdzielnie zrzeszone w Fairtrade. Opłata licencyjna za stosowanie jednego ze znaków FAIRTRADE wynosi 2% wartości sprzedaży netto danego produktu w danym kwartale. Z tej kwoty część środków finansuje działanie Fairtrade International, a część służy promocji Fairtrade w kraju, gdzie produkt został sprzedany. Kupując produkty z certyfikatem Fairtrade, wspierasz nie tylko samych rolników, ale także pomagasz nam – Fundacji Fairtrade Polska – wypełniać misję naszej organizacji.

Tak. Produkt wieloskładnikowy może otrzymać znak FAIRTRADE (czarne tło), jeśli:

• wszystkie składniki, które mogą być certyfikowane, są Fairtrade,
• składniki Fairtrade stanowią co najmniej 20% całości (wagowo lub objętościowo).

Woda i produkty mleczne mogą być wyłączone z obliczeń, jeśli stanowią ponad połowę objętości produktu.

Istnieje też znak Fairtrade dla pojedynczych składników (białe tło + nazwa surowca, np. kakao, cukier, wanilia). Oznacza on, że tylko dany składnik podany w ramce obok znaku ma certyfikat Fairtrade.

Cena minimalna Fairtrade to gwarantowana cena minimalna wypłacana rolnikom za ich produkty sprzedawane na zasadach Fairtrade. To stała stawka ustalana dla określonych surowców wspólnie z rolnikami, tak aby zapewnić im dochód pokrywający średnie koszty zrównoważonej produkcji.

W niektórych przypadkach i okresach może się zdarzyć, że będzie ona niższa od wartości rynkowych, ponieważ ceny produktów (np. kakao, kawa) podlegają wahaniom giełdowym lub zależą od zmieniających się warunków popytu i podaży. W takich sytuacjach standardy Fairtrade przewidują, że rolnikom należy zapłacić cenę rynkową.

Fairtrade nie kontroluje ceny detalicznej – ta zależy od dystrybutorów i sprzedawców.

Obliczenie procentu ceny, który trafia do rolników, jest bardzo trudne, ponieważ zależy od wielu czynników: kraju pochodzenia, marki, rodzaju produktu, miejsca zakupu. To elementy, na które Fairtrade nie ma wpływu. Przykład: cena detaliczna kawy będzie inna na stacji paliw, w kawiarni w dużym mieście czy w automacie. Niezależnie od tego, gdzie jest sprzedawana i za ile, jeśli ma znak FAITRADE, to oznacza, że rolnik otrzymał uczciwą cenę za ziarno kawy.

Na stronie Fairtrade International (fairtrade.net/eng.html) można znaleźć dane o cenach wypłacanych rolnikom za surowce.

Im więcej konsumenci będą wybierać produktów Fairtrade i domagać się ich od firm, tym bardziej spadną ceny detaliczne dzięki większej skali sprzedaży.

Premia Fairtrade to dodatkowa kwota wypłacana spółzielniom rolniczym w momencie sprzedaży surowców na zasadach Fairtrade. Środki te mogą być inwestowane w projekty społeczne, zdrowotne oraz w poprawę produkcji rolnej.

To sami rolnicy decydują, jak wykorzystać premię.

W przypadku spółdzielni rolniczych, decyzje podejmują członkowie, czyli rolnicy podczas głosowania na zebraniach. W przypadku organizacji pracowników najemnych o wydatkowaniu premii decyduje komitet powołany z przedstawicieli pracowników zatrudnionych w fabryce lub na plantacji.

Premia może być wykorzystana m.in. na:

• udoskonalanie technik produkcji,
• zakup maszyn i środków rolniczych,
• budowę dróg i infrastruktury,
• edukację dzieci,
• tworzenie przychodni i dostęp do czystej wody dla całej społeczności.

Nie. Certyfikacja Fairtrade obejmuje także standardy chroniące pracowników najemnych, którzy są jedną z najbardziej narażonych grup w łańcuchach dostaw – zwłaszcza na plantacjach bananów, herbaty czy kwiatów.

Standardy przewidują m.in.:

• udział pracowników w podejmowaniu decyzji poprzez demokratyczny Komitet,
• odpowiednie wynagrodzenia,
• poszanowanie praw pracowniczych,
• wolność zrzeszania się w związkach zawodowych.

Standardy Fairtrade opierają się na Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP/ILO), zakazują pracy dzieci, dyskryminacji i molestowania.

Tak, jeśli mają znak certyfikacji ekologicznej. Obecnie około połowa produktów Fairtrade sprzedawanych w Europie pochodzi z rolnictwa ekologicznego.

To wyraźny sygnał, że rolnicy coraz bardziej potrafią wykorzystywać zrównoważone praktyki produkcyjne i że konsumenci nagradzają tę spójność etyczną i ekologiczną.

Jedno i drugie!

Kawa, kakao, banany, ananasy, herbata, cukier trzcinowy, orzechy, ryż, przyprawy czy bawełna nie rosną w naszej strefie klimatycznej. Nawet większość róż jest dziś uprawiana w Afryce lub Ameryce Łacińskiej.

Skoro te produkty i tak muszą pochodzić z daleka, lepiej mieć pewność, że zostały wyprodukowane w sposób etyczny – bez wyzysku i ubóstwa – oraz że zostały zakupione zgodnie ze Standardami Fairtrade.

To nie jest takie proste. Nie można z góry zakładać, że produkty z Azji, Afryki czy Ameryki Łacińskiej mają automatycznie większy wpływ na środowisko niż te z Europy.

Wszystko zależy od metod produkcji.

Transport produktów często nie stanowi głównego źródła emisji w całym cyklu życia produktu. W rzeczywistości to zamożne kraje rozwinięte mają największy negatywny wpływ na środowisko i emitują najwięcej gazów cieplarnianych.

Przy odpowiednich warunkach eksport produktów rolnych z krajów globalnego Południa może:

• zmniejszać ubóstwo,
• dawać małym rolnikom szansę na dodatkowe dochody,
• dywersyfikować źródła utrzymania,
• tworzyć miejsca pracy w społecznościach lokalnych,
• zmniejszać ich podatność na zewnętrzne kryzysy.

System Fairtrade został stworzony właśnie po to, by umożliwić rolnikom z Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej skuteczne konkurowanie na rynku. Dlatego niesprawiedliwe byłoby ograniczanie ich eksportu pod pretekstem ochrony klimatu.

Według danych agendy ONZ ds. rolnictwa i wyżywienia FAO na świecie jest ok. 733 mln osób niedożywionych, z czego ok. 727 mln (99%) mieszka w krajach globalnego Południa.

System FAIRTRADE został stworzony specjalnie w celu wspierania rolników i pracowników w krajach globalnego Południa poprzez wykorzystanie handlu jako narzędzia zrównoważonego rozwoju.

Wielu lokalnych rolników boryka się z podobnymi problemami w zakresie uzyskania sprawiedliwego wynagrodzenia za swoje plony, ale istnieją również pewne istotne różnice. Na przykład rolnicy w krajach globalnego Południa często mają niewielkie wsparcie infrastrukturalne, nie mają też systemów zabezpieczenia społecznego, nie mogą korzystać z dopłat rządowych lub dotacji unijnych ani innych zabezpieczeń, które są oferowane w krajach bardziej zamożnych.

Wiemy, że praca na roli jest wymagająca, zwłaszcza w kontekście zmian klimatycznych. Niemniej jednak od początku swojej działalności skupiamy się na wsparciu rolników z krajów globalnego Południa, skąd pochodzą surowce takie jak kawa czy kakao. Korzystamy z tych produktów równie często, co z lokalnych produktów, a więc powinniśmy być fair także wobec osób z Afryki, Azji czy Ameryki Łacińskiej.

Dla Fairtrade dzieci są zawsze na pierwszym miejscu. Praca dzieci jest absolutnie zakazana przez nasze Standardy.

Idziemy jednak dalej niż sama certyfikacja – staramy się realnie poprawiać sytuację dzieci i młodzieży.

Prowadzimy szkolenia dotyczące handlu dziećmi w regionach, gdzie istnieje ryzyko takiego zjawiska. Wspieramy lokalne społeczności w tworzeniu działań zapobiegawczych.

W przypadku naruszeń standardów natychmiast podejmujemy działania ochronne wobec dzieci, a dana organizacja zostaje zawieszona. Jednocześnie otrzymuje wsparcie, aby rozwiązać problem.

Rozmawiamy z dziećmi i młodzieżą w społecznościach Fairtrade, aby wspólnie wypracowywać rozwiązania i stale eliminować zagrożenia.

Realizujemy dodatkowe programy współfinansowane przez zewnętrznych Partnerów (m.in. firmy lub fundusze rządowe), które mają na celu zwiększanie dostępu do edukacji oraz poprawę warunków życia nieletnich.

Równość płci jest jednym z podstawowych filarów Fairtrade. Wpływ na kobiety jest widoczny zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio.

W organizacjach Fairtrade nie może być dyskryminacji ze względu na: rasę, kolor skóry, płeć, religię, poglądy polityczne, pochodzenie społeczne ani status.

To daje wielu kobietom możliwość wejścia na rynek pracy na równych zasadach – bez obawy o niesprawiedliwe traktowanie czy niższe wynagrodzenie niż mężczyźni.

W niektórych przypadkach standardy wymagają, by wynagrodzenie za pracę kobiet było wypłacane bezpośrednio im, tam gdzie normą bywa przekazywanie go mężom.

Dodatkowo, poprzez programy takie jak „Szkoły przywództwa”, kobiety otrzymują szansę na poszerzanie wiedzy, wzmacnianie swojej niezależności i rozwijanie nowych umiejętności.

Standardy Fairtrade zachęcają rolników do:

• rozwijania i przechodzenia na produkcję ekologiczną
• redukcji emisji CO₂
• odpowiedzialnego gospodarowania zasobami oraz odpadami

Dodatkowo przewidują:

• zakaz stosowania GMO,
• zakaz wycinania lasów pod uprawy
• zachowanie bioróżnorodności.

Organizacje Fairtrade ograniczają emisje CO₂ poprzez:

• mniejsze zużycie chemikaliów,
• racjonalne gospodarowanie wodą,
• ograniczanie odpadów,
• programy ochrony lasów,
• ponowne zalesianie terenów w celu przeciwdziałania erozji gleb,
• recykling materiałów.

Fairtrade zachęca także do oszczędzania energii, szczególnie pochodzącej z nieodnawialnych źródeł.

Na początku Sprawiedliwy Handel był ruchem pełnym idealizmu – wielu sądziło, że nigdy nie uda się go zrealizować na dużą skalę.

Dziś, po 30 latach, system Fairtrade obejmuje ponad 2 miliony rolników i pracowników w 70 krajach świata.

Rolnicy stali się integralną częścią systemu – posiadają połowę jego udziałów i współdecydują o kierunku działań. Dzięki temu postrzegają siebie jako kluczowy element rozwoju lokalnych gospodarek i szerszego postępu społecznego. Rozwój rynku jest dla nich niezbędny, by mogli poprawiać warunki życia i rozwijać swoje społeczności.

Zgodnie z Agendą 2030 ONZ i Celami Zrównoważonego Rozwoju, sektor prywatny ma ogromną rolę w walce z nierównościami i ubóstwem. Firmy, w ramach swojej działalności, muszą podejmować decyzje związane z prawami człowieka i ochroną środowiska.

To trudna droga – wiele społeczności było uciskanych przez stulecia i nie da się tego zmienić z dnia na dzień. Dlatego znalezienie równowagi między handlem, rozwojem a przestrzeganiem standardów Fairtrade wymaga ciągłego doskonalenia i współpracy wszystkich podmiotów w łańcuchu dostaw.

Certyfikat Fairtrade nie jest stemplem poświadczającym, że firma sprzedająca produkt ze znakiem FAIRTRADE jest idealna we wszystkich swoich działaniach, choć bardzo chcielibyśmy by tak było. Certyfikat, a zatem i standardy Fairtrade dotyczą wyłącznie składników, które są zawarte w produktach oznaczonych znakiem FAIRTRADE.

Tak! Napisz do nas – chętnie odpowiemy na Twoją prośbę.

Tak, jeśli Twoja firma lub organizacja dystrybuuje, sprzedaje albo wyraźnie promuje system Fairtrade i jego produkty.

Znak Fairtrade jest prawnie chronionym znakiem zastrzeżonym, dlatego przed publikacją musisz uzyskać zgodę Fundacji Fairtrade Polska.

Skontaktuj się z nami. Odpowiemy najszybciej jak to możliwe.

Oczywiście!

Większość informacji znajdziesz już na tej stronie internetowej, ale z przyjemnością odpowiemy też na Twoje pytania (jeśli zostaną przesłane z odpowiednim wyprzedzeniem).

Przypominamy również, że jeśli chcesz zaangażować nauczycieli i kolegów z klasy, mamy specjalne materiały i propozycje skierowane właśnie do szkół.

Skontaktuj się z nami. Odpowiemy najszybciej jak to możliwe.