Standardy Fairtrade nakładają wymóg bardziej sprawiedliwego rozłożenia odpowiedzialności za przeciwdziałanie wylesianiu na wszystkich interesariuszy w łańcuchu dostaw. Dzięki naszej współpracy partnerskiej z Satelligence producenci zyskują możliwość zbierania, analizowania i posiadania własnych danych, którymi mogą się dzielić z partnerami handlowymi. Oznacza to, że dokonują oni na bieżąco oceny ryzyka i mogą podejmować odpowiednie działania.

Dane geolokalizacyjne i informacje mają kluczowe znaczenie dla określenia ryzyka wylesiania oraz umożliwienia partnerom handlowym śledzenia produktów z uwzględnieniem miejsca ich uprawy. Stanowi to coraz ważniejszy element łańcuchów dostaw Fairtrade, związany nie tylko z ochroną lasów, ale także z innymi wymogami w zakresie należytej staranności. Fairtrade wspiera producentów, udzielając im niezbędnych wskazówek dotyczących danych geolokalizacyjnych, formatów i pozostałych informacji wymaganych na mocy rozporządzenia EUDR.

Standardy Fairtrade w odniesieniu do kakao i kawy obejmują mapowanie geolokalizacyjne, monitorowanie wylesiania, oceny ryzyka, plany łagodzenia skutków i wsparcie dla producentów w celu złagodzenia ryzyka wylesiania. Dodatkowy poziom weryfikacji jest zapewniany przez audyty przeprowadzane przez zewnętrzną jednostkę certyfikującą FLOCERT. 

Ceny Fairtrade przyczyniają się do poprawy dochodów, a środki z premii Fairtrade mogą być inwestowane przez organizacje producentów w ochronę lasów, na przykład poprzez przejście na uprawę innych odmian lub produkcję własnych nawozów organicznych, co zwiększa ich wydajność i wspomaga źródła utrzymania. Programy Fairtrade sprzyjają kluczowym czynnikom umożliwiającym ochronę lasów przez drobnych producentów rolnych, takim jak przystosowanie się do zmian klimatu i agroleśnictwo. Dowiedz się więcej na temat najnowszego badania na temat sposobów, w jakie Fairtrade przyczynia się do ochrony lasów i zapobiegania wylesianiu.

Rolnicy są świadomi korzyści płynących z utrzymania terenów leśnych. Jednak nie zawsze dysponują odpowiednimi zasobami, aby wzmocnić ich ochronę, utrzymując jednocześnie własne źródła dochodów w obliczu niskich cen, zmian klimatu i innych wyzwań. Jesteśmy orędownikami większego wsparcia i dodatkowych zasobów dla producentów rolnych, aby nie musieli oni samodzielnie ponosić ciężaru ochrony lasów i zgodności z przepisami deforestacyjnymi. 

Sieci producentów Fairtrade oferują niezbędne wsparcie organizacjom producentów kawy i kakao, dzięki czemu dane są wysokiej jakości i we właściwym formacie.

Certyfikowani producenci kawy i kakao mogą uzyskać dostęp do usług monitorowania działek pod kątem ryzyka wylesiania dzięki partnerstwu Fairtrade z firmą technologiczną Satelligence. Rolnicy otrzymują bezpłatnie niezbędne dane geolokalizacyjne oraz informacje o ryzyku wylesiania z platformy monitorowania satelitarnego. Organizacje producentów mogą udostępniać swoje raporty dotyczące ryzyka partnerom handlowym.

Firmy mają dostęp do Mapy Ryzyk Fairtrade,(Risk Map) która pomaga im w ocenie ryzyka.

Pozyskiwanie produktów Fairtrade może przyczynić się do ograniczenia ryzyka dzięki zajęciu się jego podstawowymi przyczynami poprzez stosowanie wyższych cen i realizacji projektów wspierających producentów, a także dzięki wymogom dotyczącym ograniczania ryzyka, uwzględnionym w standardach Fairtrade.

Firmy wykazują zgodność z rozporządzeniem EUDR, rozpoczynając od przeprowadzenia należytej staranności (due diligence) w zakresie pochodzenia swoich produktów. Proces ten dokumentowany jest w oświadczeniu o należytej staranności, które następnie należy złożyć w Unii Europejskiej.

Kolejnym krokiem jest ocena ryzyka, którą firmy muszą przeprowadzić zgodnie z kryteriami określonymi w rozporządzeniu EUDR, bazując na posiadanych informacjach o swoich dostawcach.

Na końcu firmy muszą podjąć działania mające na celu ograniczenie zidentyfikowanych potencjalnych zagrożeń.
Dowiedz się więcej tutaj.

Pozyskiwanie surowców w ramach Fairtrade można uwzględniać w ocenie ryzyka i środków ograniczających ryzyko. Żaden dobrowolny system zrównoważonego rozwoju lub certyfikacji nie jest jednak wystarczający, aby wykazać zgodność z rozporządzeniem EUDR.

Pozyskiwanie produktów Fairtrade może wspierać firmy w wypełnianiu ich obowiązków w zakresie należytej staranności, wynikających z rozporządzenia EUDR:

1. Zbieranie danych geolokalizacyjnych. 
   Działania Fairtrade zwiększają dostępność danych geolokalizacyjnych dla certyfikowanych organizacji producentów rolnych Fairtrade oraz przyczyniają się do podwyższenia jakości tych danych.
2. Zbieranie danych z monitorowania wylesiania.
   Producenci kawy i kakao Fairtrade otrzymują niezbędne informacje o ryzyku wylesiania od Satelligence – i to za darmo, dzięki naszej współpracy partnerskiej. Organizacje producentów rolnych mogą śledzić ostrzeżenia o ryzyku w celu ustalenia ich dokładności, a także udostępniać swoje raporty partnerom handlowym. 
3. Przeprowadzanie ocen ryzyka.
   Oprócz danych z monitorowania wylesiania, udostępnianych przez spółzielnie rolnicze, firmy mają bezpośredni dostęp do Mapy Ryzyk Fairtrade [Fairtrade Risk Map], która pomaga im w ocenie ryzyka.
4. Wdrażanie środków ograniczających ryzyko.
   Pozyskiwanie produktów Fairtrade może przyczynić się do ograniczenia ryzyka poprzez wyeliminowanie jego podstawowych przyczyn poprzez stosowanie wyższych cen i realizację projektów wspierających producentów, a także dzięki wymogom dotyczącym ograniczania ryzyka zawartym w standardach Fairtrade.

Regionalne sieci producentów Fairtrade wspierają producentów w zrozumieniu tego, co muszą zrobić, by zapewnić zgodność z regulacjami, przy czym Fairtrade opracował materiały ułatwiające wdrożenie odpowiednich działań. 

Oto jak działa ten proces: spółdzielnie rolnicze zbierają dane geolokalizacyjne dotyczące swoich członków (rolników) i przedkładają je do Fairtrade International za pośrednictwem platformy raportowania o nazwie FairInsight. Fairtrade International wstępnie sprawdza dane i odsyła je do spółdzielni, o ile konieczne są poprawki. Po ponownym przesłaniu poprawionych danych są one wgrywane na platformę Satelligence i wykorzystywane do generowania raportu z danymi geolokalizacyjnym zgodnie z wymaganiami EUDR (punkt centralny dla działek poniżej 4 ha; wieloboki dla działek powyżej 4 ha). 

Dla Fairtrade posiadanie danych przez producentów ma kluczowe znaczenie. Zarówno poprawione dane geolokalizacyjne, jak i raport są zwracane do organizacji producenckiej za pośrednictwem platformy FairInsight. Organizacje producentów mogą zdecydować o udostępnieniu danych i raportów swoim partnerom handlowym. Mogą one również przesłać do Fairtrade International formularz zgody na udostępnianie raportów i koordynatów partnerowi handlowemu.

W tym dynamicznym okresie naszym priorytetem jest wspieranie organizacji producentów w pozyskiwaniu informacji, które muszą przekazać swoim partnerom handlowym, w tym danych geolokalizacyjnych i wyników monitorowania wylesiania.  

Dla Fairtrade posiadanie danych przez rolników ma kluczowe znaczenie. Zarówno poprawione dane geolokalizacyjne, jak i raport są zwracane do spółdzielni rolniczej za pośrednictwem platformy FairInsight. Spółdzielnie mogą zdecydować o udostępnieniu danych i raportów swoim partnerom handlowym. Mogą one również przesłać do Fairtrade International formularz zgody na udostępnianie raportów ostrzegawczych partnerowi handlowemu.

Firmy są odpowiedzialne za pozyskiwanie niezbędnych informacji od rolników, od których kupują surowce i następnie za przekazywanie tych informacji swoim nabywcom. Generalnie, z naszego doświadczenia wynika, że organizacje producentów rolnych często chcą utrzymywać długoterminowe relacje ze swoimi nabywcami, a także są skłonne współpracować z nimi w celu spełnienia wymagań.

Jeżeli jesteś handlowcem, który chce poznać informacje geolokalizacyjne dotyczące dostawcy, zachęcamy do bezpośredniego kontaktu z dostawcą, aby sprawdzić, na jakim etapie jest proces i jakie wsparcie może być potrzebne.

W chwili obecnej nie. Zastanawiamy się nad najlepszym podejściem do tej kwestii, które respektowałoby prawa rolników do ich informacji, uwzględniałoby fakt, że wielu rolników jest wciąż w trakcie gromadzenia danych geolokalizacyjnych, w związku z czym mogą być pokrzywdzeni w następstwie publikacji częściowej listy w tym momencie, a także brało pod uwagę fakt, że firmy potrzebują informacji do realizacji procesu należytej staranności.

Obecnie Fairtrade International nie planuje udostępniać danych geolokalizacyjnych, które otrzymuje od traderów innym uczestnikom łańcuchów dostaw.

Satelligence ma dostęp do danych wszystkich klientów, którzy korzystają z jej usług, jednak dane dotyczące zmapowanych gospodarstw są przechowywane przez klienta, a zatem nie są dostępne dla Satelligence do udostępniania innym.

Zgodnie z wymogiem standardu Fairtrade dotyczącego traderów w przypadku kakao, handlowcy są zobowiązani do udostępniania danych Fairtrade. Obecnie nie analizujemy dogłębnie tych danych, aby przekazać je Satelligence, ponieważ skupiamy się na budowaniu potencjału organizacji producenckich. Wykorzystamy dane przekazane przez traderów do porównania ich z danymi przekazanymi przez producentów w celu zmniejszenia liczby błędów.

Gromadzenie i walidacja precyzyjnych danych geolokalizacyjnych jest bardzo pracochłonne, jednak przeznaczyliśmy znaczne zasoby – do tej pory ponad 700 000 euro – pod kierownictwem naszych sieci producentów w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, w Afryce oraz w regionie Azji i Pacyfiku. Partnerzy finansujący, np. GIZ (Niemiecka Agencja ds. Współpracy Międzynarodowej), również przekazali darowizny na rzecz realizacji tych prac. Mimo to, jak wynika z szacunków naszych sieci producentów, każda spółdzielnia rolnicza potrzebuje od 5000 do 15 000 euro na sfinansowanie gromadzenia danych geolokalizacyjnych. Potrzeby budżetowe różnią się w zależności od regionu i wielkości spółdzielni.

Gdy spółdzielnie rolnicze przekażą Fairtrade prawidłowe dane geolokalizacyjne, mogą czekać do czterech tygodni na otrzymanie raportu o ryzyku od Satelligence. Ramy czasowe ulegną skróceniu wraz z planowanym wprowadzeniem pewnych zmian na platformie Satelligence.

Śledzimy postępy na każdym etapie. W przypadku pytań dotyczących statusu konkretnych organizacji producentów prosimy o kontakt z odpowiednią krajową organizacją Fairtrade. 

Wytyczne dotyczące standardów Fairtrade stanowią, że traderzy mogą wspierać organizacje producentów bezpośrednio lub w ramach partnerstwa. Przykłady obejmują zapewnienie finansowania, udostępnianie danych, szkolenia, ułatwianie partnerstw i rzecznictwo (Zapoznaj się z poniższymi sekcjami dotyczącymi wymogu 3.4.4 w standardzie dotyczącym kakao Fairtrade, 3.1.5 w standardzie dotyczącym kawy Fairtrade, oraz 3.3.2 i 3.3.3 w standardzie dotyczącym traderów Fairtrade).

Zakładamy jednak, że małe i średnie firmy, które nie mają możliwości i zasobów do realizacji własnych działań, będą zainteresowane udziałem w programie Fairtrade.

Dlatego właśnie podstawową zasadą planowanego programu „Protecting forests with fairness” jest umożliwienie firmom inwestowania we wsparcie producentów, aby mogli oni wykorzystać tę inwestycję jako dowód zgodności z wymogami określonymi w standardach Fairtrade.

Na mocy rozporządzenia EUDR produkty niepowodujące wylesiania i produkty powodujące wylesianie nie mogą być mieszane. Rozporządzenie EUDR dopuszcza mieszanie surowców tylko w sytuacji, gdy wszystkie pozyskane surowce są zgodne z EUDR.

Firmy muszą posiadać niezbędne informacje (dane geolokalizacyjne itp.) ze wszystkich gospodarstw, z których kupują surowce. Jeśli na przykład pewna ilość kakao w partii produktów została uznana za niezgodną z EUDR i nie można jej oddzielić od kakao spełniającego wymagania, wówczas niezgodna będzie cała partia.

To partner handlowy decyduje i ponosi odpowiedzialność za to, jaki model identyfikowalności chce zastosować, np. dokonując zakupu produktów zawierających kakao lub samego kakao, które zostało fizycznie odseparowane, lub stosując zasadę bilansu masy z udziałem jedynie kakao zgodnego z rozporządzeniem EUDR. Certyfikacja, np. w ramach Fairtrade, nie może zmieniać procesu produkcji i kosztów produkcji, które firmy wybierają wspólnie ze swoimi dostawcami.

Opcje identyfikowalności / modele łańcucha kontroli pochodzenia produktu w systemie Fairtrade obecnie obejmują:

• Zachowana tożsamość (identity preserved). Surowiec można prześledzić wzdłuż łańcucha dostaw aż do organizacji producentów rolnych lub indywidualnego rolnika. Model zachowania tożsamości nie jest jeszcze wyraźnie wymieniony w standardach Fairtrade jako dostępna opcja, ale może być stosowany na zasadzie dobrowolności. Obecnie, w przypadku większości kaw Fairtrade, możliwe jest wybranie opcji identyfikowalności z zachowaniem identyfikowalności do spółdzielni rolniczej.
• Odseparowane (segregated). Surowce dwóch różnych rodzajów są przechowywane oddzielnie na całej długości łańcucha dostaw. Przykład: surowiec Fairtrade i odpowiednik konwencjonalny, lub surowiec zgodny z rozporządzeniem EUDR i surowiec niezgodny z rozporządzeniem EUDR. Fizyczne odseparowanie jest obowiązkowe w przypadku kawy Fairtrade i możliwe w przypadku kakao Fairtrade.
• Bilans masy (mass balance). W kilku przypadkach surowce Fairtrade i konwencjonalne mogą być mieszane w procesie produkcji. Ilości sprzedawane na warunkach Fairtrade są rygorystycznie śledzone i poddawane audytowi na całej długości łańcucha dostaw, a firmy mogą etykietować tylko równoważną ilość gotowego zapakowanego surowca, który pozyskały na warunkach Fairtrade. Stosowanie zasady bilansu masy jest dozwolone wyłącznie dla kakao, cukru trzcinowego, soków owocowych i herbaty, ze względu na złożone okoliczności globalnego handlu i procesy wytwarzania tych produktów. W przypadku kakao Fairtrade najczęściej wybieranym modelem identyfikowalności jest bilans masy. 

Standard dotyczący kakao Fairtrade zawiera wymogi, aby spółdzielnie rolnicze śledziły kakao aż do gospodarstwa, z którego zostało zakupione („identyfikowalność pierwszej mili”, wymóg 2.1.4), oraz aby kakao Fairtrade było fizycznie odseparowane od kakao konwencjonalnego aż do punktu eksportu (2.1.5). Ten drugi wymóg wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. Innymi słowy, począwszy od 2025 r., traderzy nie będą mogli stosować zasady bilansu masy przed osiągnięciem punktu eksportu.

Spółdzielnie rolnicze otrzymały od Fairtrade International wiadomość e-mail informującą je o tym procesie. Dzięki narzędziu FairInsight spółdzielnie mają dostęp do folderu Nextcloud, w którym mogą przesyłać swoje dane, otrzymywać informacje zwrotne w przypadku konieczności wprowadzenia zmian, a następnie pobierać wytyczne i szablony dotyczące wylesiania. Spółdzielnie mogą skontaktować się ze swoimi odpowiednimi sieciami producentów, aby uzyskać wsparcie w przygotowaniu informacji i przedkładaniu ich Fairtrade International.

Fairtrade International ułatwia transfer danych do i z Satelligence w celu wygenerowania analizy wylesiania. 

Aby uzyskać więcej informacji, w tym wytyczne i filmy video w wielu wersjach językowych, skontaktuj się ze swoją siecią producentów Fairtrade. 

Zgodnie ze standardami Fairtrade, certyfikowane organizacje producentów kakao i kawy są zobowiązane do przekazywania Fairtrade swoich danych geolokalizacyjnych. Organizacje producentów są odpowiedzialne za gromadzenie własnych danych geolokalizacyjnych.

Monitorowanie jest również wymagane zgodnie ze standardem Fairtrade dotyczącym kakao i standardem Fairtrade dotyczącym kawy i stanowi element oceny ryzyka, którą muszą przeprowadzić organizacje producentów. Udostępniamy analizę Satelligence spółdzielniom rolniczym, które następnie mogą wykorzystać ją w ramach swoich ocen ryzyka. Mogą one również szukać dodatkowych usług monitoringowych na własną rękę.

Aby sprawdzić zgodność z monitorowaniem wylesiania i ryzyka, audytorzy FLOCERT będą odnosić się wyłącznie do analizy dostarczonej przez Satelligence. Raporty z innych źródeł mogą być wykorzystane jako dokumentacja w przypadku zarzutów dotyczących fałszowania danych. Powodem, dla którego FLOCERT traktuje priorytetowo raporty Satelligence, jest zapewnienie standaryzacji procedury weryfikacji.

Jeśli w Satelligence wykryte zostanie ryzyko wylesiania, spółdzielnia rolnicza otrzyma tę informację w raporcie ostrzegającym o ryzyku. Spółdzielnia może następnie sprawdzić ostrzeżenie bezpośrednio, czyli udać się na miejsce i sprawdzić, czy ostrzeżenie jest uzasadnione, czy też nie. Aby spółdzielnia spełniała standardy Fairtrade, wszyscy rolnicy, którzy spowodowali wylesianie od czasu odpowiedniej daty granicznej, muszą zostać pozbawieni członkostwa w organizacji.

• Mapa Ryzyk Fairtrade [Fairtrade risk map] – informacje na temat praw człowieka i zagrożeń środowiskowych związanych z globalnymi towarami
• Mapa Wpływu Fairtrade [Fairtrade impact map] – informacje na temat projektów i badań Fairtrade, a także dane dotyczące producentów i sprzedaży Fairtrade w poszczególnych krajach

• Ochrona lasów dzięki Fairtrade i rozporządzeniu EUDR [Protecting forests with Fairtrade and the EUDR]
• Ochrona lasów dzięki kawie Fairtrade [Protecting forests with Fairtrade coffee]
• Ochrona lasów dzięki kakao Fairtrade [Protecting forests with Fairtrade cocoa]
• Angażowanie drobnych producentów rolnych w działania UE na rzecz ochrony i odtwarzania światowych lasów (2021 r., współautor) [Including smallholders in EU action to protect and restore the world’s forests (2021, co-author)]
• Strategiczne ramy współpracy UE z krajami w celu osiągnięcia produkcji niepowodującej wylesiania (2023 r., współautor) [An EU strategic framework for working with countries to achieve deforestation-free production (2023, co-author)]

• Wpływ Fairtrade na ochronę lasów i zapobieganie wylesianiu [The effect of Fairtrade on forest protection and deforestation prevention] (2024 r.)