Trudno sobie wyobrazić, jak organizacje takie jak Fairtrade mogą odpowiednio zająć się tym, co jest 

Zmiana klimatu jest najważniejszym wyzwaniem dotyczącym praw człowieka naszych czasów. Z tym wyzwaniem mierzą się organizacje takie jak Fairtrade, ale bez wsparcia wszystkich interesariuszy: rolników, przedsiębiorców i konsumentów trudno będzie ograniczyć to zagrożenie.

Standardy Fairtrade dla rolników obejmują coraz większą liczbę wymagań dotyczących odpowiedzialnego użytkowania ziemi i wody, stosowania i ograniczania pestycydów oraz różnych innych regulacji dotyczących zarządzania środowiskiem. Stanowią one co najmniej 25 procent zawartości standardów Fairtrade i stają się bardziej rygorystyczne, im dłużej farmy i organizacje rolników są certyfikowane. Organizacje rolników Fairtrade mogą i często decydują się wydawać swoje premie Fairtrade na projekty środowiskowe i są zachęcane do wdrażania zrównoważonych praktyk rolniczych. 

Ponadto standardy Fairtrade dla przedsiębiorstw kupujących surowce są zaprojektowane z myślą o tym, aby rolnicy otrzymywali uczciwe wynagrodzenie za swoje plony i byli w stanie inwestować w poprawę swoich metod upraw. Jednak zmiany klimatyczne to inna skala problemów. Emisje gazów cieplarnianych pochodzą w dużej mierze z działalności przemysłowej na globalnej Północy – nie od rolników utrzymujących się z rolnictwa w Ameryce Środkowej czy w Afryce. Ten kryzys wymaga partnerstw i dzielenia się odpowiedzialnością między różnymi uczestnikami łańcucha dostaw, rządami i konsumentami. I musi to być realizowane z udziałem niedostatecznie reprezentowanych członków społeczności rolniczych. 

Fairtrade coraz bardziej wykorzystuje swoją sieć do inicjowania tego typu partnerstw.

Rdza kawowa

Przez ponad wiek aromatyczne krzewy kawy Arabica rozwijały się w zacienionych, umiarkowanych wyżynach regionu Ameryki Środkowej, nie dalej niż 23,5 stopnia od równika. Jest to ogromny motor gospodarczy dla Salwadoru, Gwatemali, Nikaragui i Hondurasu, stanowiący nawet 40 procent eksportu rolniczego wybranych krajów. Jednak co dekadę, począwszy od lat 70., pojawiał się grzyb znany jako La Roya, czyli rdza kawowa. Rolnicy radzili sobie z nim głównie poprzez opryskiwanie roślin dodatkowymi fungicydami. Fairtrade również współpracowało z rolnikami, aby przyjąć praktyki takie jak sadzenie kawowców w cieniu innych roślin, przycinanie i inne metody zarządzania chorobami. Jednak rok 2012 był początkiem – a przynajmniej uświadomieniem sobie – wybuchu epidemii rdzy kawowej, której nie można było opanować konwencjonalnymi metodami. Wzorce pogodowe uległy zmianie. Ekstremalne, nieprzewidywalne upały i deszcze stały się normą, a nie wyjątkiem. Charakterystyczne żółte i brązowe plamy mnożyły się na wierzchu zwiędłych liści. Spodnia strona liści była pokryta drobnym pomarańczowym pyłem. 

Rolnicy przycinali swoje rośliny, opryskiwali je, a następnie usuwali i niszczyli. Ale choroba nadal się pojawiała i rozprzestrzeniała w całej Ameryce Środkowej i na południe do Peru na coraz większych wysokościach. 

Na dużych obszarach Gwatemali, Salwadoru, Hondurasu i Nikaragui dotkniętych było nawet 70 procent roślin kawowych, według inicjatywy Sustainable Coffee Challenge. Był to druzgocący cios dla drobnych rolników i społeczności, których środki do życia – a co za tym idzie ich zdrowie i dobrobyt – zależą od kawy. Ponad 300 000 gospodarstw domowych drobnych rolników i ich pracowników zostało dotkniętych tym problemem. Rdza spowodowała szkody o wartości ponad 3 miliardów dolarów w ciągu pięciu lat. Szacuje się, że w tym czasie 2 miliony mieszkańców terenów wiejskich w Ameryce Środkowej opuściło swoje farmy. Wielu z nich to młodzi ludzie szukający bardziej bezpiecznej przyszłości.

Sadzenie odpornych roślin

Zmiany klimatyczne wyraźnie stały się wyzwaniem dotyczącym praw człowieka, wymagającym wszystkich rozwiązań oferowanych przez Fairtrade. Rozpoczęto zintegrowane działania wspierające rolników, którzy chcieli odbudować swoje farmy. Program opierał się na wprowadzeniu dwóch milionów nowych, odpornych na rdzę sadzonek kawy. Ale samo rozdawanie roślin nie zmienia dynamiki sił między społecznościami rolniczymi a nabywcami. Fairtrade zasięgnęło opinii rolników, ekspertów i partnerów handlowych, aby lepiej zrozumieć, czego potrzebują rolnicy i ich organizacje oraz jak to zapewnić. Wynikający z tego czteroletni program koncentrował się na budowaniu zdolności organizacyjnych i społecznościowych, aby pomóc organizacjom rolników dzielić się wiedzą i szkolić w zakresie najlepszych praktyk, opracowywać plany strategiczne, rozwijać umiejętności zarządzania projektami i zwiększać udział młodzieży, kobiet i innych niedostatecznie reprezentowanych członków społeczności. Program był realizowany przez organizacje drobnych rolników w Gwatemali, Hondurasie i Nikaragui, wspieranych przez Latin American and Caribbean Network of Small Fairtrade Producers (CLAC - Latynoamerykańską i Karaibską Sieć Drobnych Producentów Fairtrade), Fairtrade International, Fairtrade Finlandia i Ministerstwo Spraw Zagranicznych Finlandii. 

W efekcie z programu bezpośrednio skorzystało blisko 18 000 osób w 45 organizacjach drobnych rolników: 

• Utworzono liczne szkółki kawowe i poletka demonstracyjne, aby ożywić dotknięte farmy, wiele z nich prowadzonych przez kobiety
• Kobiety i młodzież uruchomili trzy centra nawozów organicznych
• Zasadzono drzewa owocowe, aby zapewnić cień i pożywienie dla rodzin rolników 
• Rolnicy zainwestowali w dywersyfikację dochodów, taką jak produkcja miodu i hodowla zwierząt 
• Wszystkie organizacje rolników opracowały plany strategiczne 
• Zdecydowana większość organizacji drobnych rolników opracowała podręczniki najlepszych praktyk, materiały szkoleniowe i systemy kontroli jakości 
• Wizyty wymienne pozwoliły rolnikom i ich organizacjom dzielić się najlepszymi praktykami 
• Produkcja kawy wzrosła ponad dwukrotnie, więcej z niej szło na eksport 
• Poprawiła się polityka rzecznictwa z rządami Ameryki Środkowej 

„Ten projekt dotarł do serca wielu producentów,” powiedziała Isela Vásquez z kooperatywy COAQUIL w Hondurasie. „Skupiamy się bardziej na młodych ludziach i kobietach, aby mogli mieć udział w organizacji.”

Wspólna odpowiedzialność

Wspaniałe postępy – ale co z całym tym mówieniem o „wspólnej odpowiedzialności”? Kryzysy klimatyczne trwają, rok 2020 był jednym z najgorętszych lat w historii, a dwa główne huragany uderzyły w Amerykę Środkową. Czy rządy i uczestnicy łańcucha dostaw w krajach konsumenckich nie uchylają się od odpowiedzialności? Czy zmieniają praktyki zakupowe i polityki publiczne, kształtujące dysfunkcyjne łańcuchy dostaw, które szkodzą ludziom i planecie? Aby rozwiązać ten fundamentalny problem, od czasu programu rdzy kawowej wzmacniamy działania rzecznicze Fairtrade wobec rządów. W ramach rzecznictwa politycznego Fairtrade dąży do obowiązkowego wprowadzania należytej staranności przez firmy, silniejszych ograniczeń dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych, zrównoważonych praktyk zamówień publicznych i wsparcia adaptacji do zmian klimatu uwzględniającego drobnych rolników. W Ameryce Środkowej Fairtrade CLAC wspiera wysiłki organizacji rolników w proponowaniu rozwiązań lokalnym i krajowym przedstawicielom władzy w kwestiach związanych z rolnictwem i zmianami klimatu. CLAC oferuje szkolenia z zakresu rzecznictwa i przywództwa, a w szczególności zachęca młodych liderów do zabierania głosu. 

Na całym świecie Fairtrade angażuje się we współpracę z firmami kawowymi, aby zachęcać do konkretnych zobowiązań i partnerstw w zakresie dochodów wystarczających do życia. Doprowadziło to na przykład do przedłużenia programu zwalczania rdzy kawowej dzięki finansowaniu od niemieckiego detalisty ALDI SÜD, koncentrując się na dotkniętych drobnych farmach w Hondurasie. Na rynkach konsumenckich kampanie zwiększające świadomość podkreślają trudną sytuację drobnych rolników i pracowników, zachęcając ludzi do wzywania do odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej i regulacji. 

Chociaż La Roya na razie ustąpiła, był to poważny sygnał alarmowy. Skłoniła organizacje producentów rolnych i Fairtrade do budowania odporności upraw na szkodniki, choroby i zmiany klimatyczne. „Czujemy, jak ważne jest pogodzenie się z naturą,” wyjaśnia Juan Pablo Solis, starszy doradca Fairtrade International ds. klimatu i środowiska. „Aby się rozwijać, musimy świadomie szukać równowagi między aspektami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi.”