Onze aanpak om bossen te beschermen en ontbossing te voorkomen

• Eerlijker voor boeren

  Eerlijker voor boeren

  Elke ketenpartij in de internationale waardeketen draagt verantwoordelijkheid voor het tegengaan van ontbossing, niet alleen boeren. De Fairtrade standaarden zorgen daarom voor een eerlijke verdeling van die verantwoordelijkheid. Samen met Satelligence en boeren coöperaties, werken we aan het verzamelen en checken van de geolocatiedata van boeren. Coöperaties kunnen deze delen met hun handelspartners. Zo kunnen zij risico’s inschatten en gericht actie ondernemen wanneer dat nodig is.

• Betrouwbare data en slimme monitoring

  Betrouwbare data en slimme monitoring

  Data en informatie zijn onmisbaar om risico’s op ontbossing in beeld te brengen en producten te kunnen herleiden naar waar ze zijn verbouwd. Dit wordt steeds belangrijker, onder andere door de eisen van de Europese ontbossingsverordening (EUDR). Fairtrade zorgt dat boeren (in hun eigen taal) uitleg krijgen over welke gegevens nodig zijn voor EUDR en in welk format.

• Sterke standaarden met onafhankelijke controle

  Sterke standaarden met onafhankelijke controle

  Voor koffie en cacao zijn Fairtrade standaarden in lijn met EUDR. Hierin zijn zaken als geolocatie mapping, monitoring, risicobeoordeling en actieplannen opgenomen. Boeren worden ondersteund bij het beperken van ontbossingsrisico’s en onafhankelijke controle via FLOCERT zorgt voor extra betrouwbaarheid.

• De oorzaken aanpakken, niet alleen de gevolgen

  De oorzaken aanpakken, niet alleen de gevolgen

  Als boeren genoeg verdienen, hebben ze ruimte om te investeren in hun toekomst en in het beschermen van bossen. Een boer kan niet groen doen, als hij rood staat. 

  Dankzij de Fairtrade minimumprijs en premie kunnen coöperaties bijvoorbeeld overstappen op een andere variëteit van het gewas of hun eigen biologische mest maken. Dat levert meer op en geeft zekerheid.

  Ook werkt Fairtrade boeren en de jongere generatie als ambassadeurs samen aan slimme oplossingen om bossen te behouden. Denk aan klimaatbestendige landbouw en agroforestry, waarbij bomen en gewassen samengroeien, goed voor de natuur én de oogst.
  

  Lees de resultaten van een recent onderzoek over hoe Fairtrade bijdraagt aan bosbescherming en het vorkomen van ontboosing.
• Samen belangen van boeren behartigen

  Samen belangen van boeren behartigen

  Boeren weten als geen ander hoe belangrijk bossen zijn. Maar met lage prijzen, droogte en andere uitdagingen is het niet makkelijk om bossen te beschermen. Daarom zet Fairtrade zich, samen met boeren, in voor meer steun, middelen en aandacht. Zodat de zorg voor bossen niet volledig op hun schouders terechtkomt.

• Geolocatie-data verzamelen

  Geolocatie-data verzamelen

  Lokale Fairtrade teams ondersteunen koffie- en cacao-coöperaties bij het verzamelen van nauwkeurige locatiegegevens in het juiste format. Dat is nodig om te voldoen aan de eisen van de EUDR.

• Monitoring van ontbossing

  Monitoring van ontbossing

  Dankzij onze samenwerking met Satelligence krijgen Fairtrade boeren gratis toegang tot actuele informatie over ontbossingsrisico’s via satellieten. Coöperaties kunnen hun risicorapporten delen met hun handelspartners.

• Risico’s in kaart brengen

  Risico’s in kaart brengen

  Bedrijven kunnen gebruikmaken van de Fairtrade Risicokaart om risico’s op ontbossing beter te beoordelen en documenteren.

• Maatregelen nemen om risico’s te beperken

  Maatregelen nemen om risico’s te beperken

  Door Fairtrade producten te kiezen, help je de oorzaken van ontbossing aan te pakken. Dat betekent betere prijzen, extra ondersteuning voor boeren en strenge standaarden die risico’s verkleinen. Zo maakt jouw keuze écht verschil voor mensen én bossen.

Veelgestelde vragen

• Hoe kunnen bedrijven, inclusief Fairtrade licentiehouders, aantonen dat ze voldoen aan de EUDR?

  Hoe kunnen bedrijven, inclusief Fairtrade licentiehouders, aantonen dat ze voldoen aan de EUDR?

  Bedrijven tonen aan dat ze voldoen aan de EUDR door eerst due diligence uit te voeren naar de herkomst van hun producten. Die informatie leggen ze vast in een due diligence statement en sturen ze op naar de EU. Vervolgens moeten ze een risicobeoordeling uitvoeren op basis van de EUDR-criteria en de beschikbare informatie over hun leveranciers. Tot slot moeten bedrijven maatregelen nemen om geconstateerde risico’s te beperken.

  Lees meer
• Is een Fairtrade certificering voldoende bewijs voor EUDR-compliance?

  Is een Fairtrade certificering voldoende bewijs voor EUDR-compliance?

  Fairtrade sourcing speelt een hele belangrijke rol bij de risicobeoordeling en het nemen van risicobeperkende maatregelen. Maar geen enkele vrijwillige duurzaamheidsstandaard of certificering is op zichzelf voldoende bewijs dat een bedrijf voldoet aan de EUDR.

• Hoe ondersteunt Fairtrade bedrijven bij hun due diligence-verplichtingen onder de EUDR?

  Hoe ondersteunt Fairtrade bedrijven bij hun due diligence-verplichtingen onder de EUDR?

  Door Fairtrade-producten in te kopen, kunnen bedrijven ondersteuning krijgen bij vier belangrijke verplichtingen:

  1. Verzamelen van geolocatiegegevens: Fairtrade ondersteunt boerenorganisaties bij het verzamelen van betrouwbare en complete geolocatiegegevens.

  2. Monitoren van ontbossing: Via de samenwerking met Satelligence ontvangen koffie- en cacaoboeren kosteloos risicodata over mogelijke ontbossing. Coöperaties kunnen een eventueel rosico-alert onderzoeken en ze kunnen de risico-rapporten delen met handelspartners.

  3. Uitvoeren van risicobeoordelingen: Bedrijven kunnen gebruikmaken van de Fairtrade Risicokaart om risico’s beter te identificeren en te beoordelen.

  4. Toepassen van risicobeperkende maatregelen: Fairtrade producten dragen bij aan risicobeperking door het aanpakken van de oorzaak via hogere prijzen, boerenondersteuning en extra eisen in de Fairtrade standaarden.

• Hoe ondersteunt Fairtrade boeren bij geolocatiegegevens en ontbossingsmonitoring?

  Hoe ondersteunt Fairtrade boeren bij geolocatiegegevens en ontbossingsmonitoring?

  De regionale Fairtrade netwerken werken samen met koffie- en cacaoboeren om helder te krijgen wat nodig is om aan de eisen te voldoen. Hiervoor heeft Fairtrade ook stap-voor-stap hulpmiddelen ontwikkeld.

  Zo werkt het proces: Boerenorganisaties verzamelen de geolocatiegegevens van hun leden en leveren deze aan via het bestaande rapportageplatform FairInsight. Fairtrade International voert vervolgens controles uit en stuurt de gegevens terug als er aanpassingen nodig zijn. Zodra de data zijn gecorrigeerd en opnieuw ingediend, worden ze geüpload naar het Satelligence-platform, waar ze gebruikt worden om een waarschuwingsrapport over ontbossingsrisico’s te maken. De bestanden zijn conform de eisen van het Eu-platform TRACES.

  Bij Fairtrade staat het eigenaarschap van data door boeren centraal. Zowel de gecorrigeerde geolocatiegegevens als het rapport worden via FairInsight teruggestuurd naar de boerenorganisatie. Die kan zelf beslissen met wie ze de gegevens en rapporten deelt. Ook kunnen ze een toestemmingsformulier invullen om de rapporten te delen met handelspartners via het platform Fairtrace waar alle Fairtrade transacties geregistreerd worden.

• Deelt Fairtrade geolocatie- of ontbossingsdata van boeren met anderen?

  Deelt Fairtrade geolocatie- of ontbossingsdata van boeren met anderen?

  In deze dynamische periode ligt de prioriteit bij het ondersteunen van Fairtrade boerencoöperaties. Zodat ze over de juiste informatie beschikken om te delen met hun handelspartners, zoals geolocatiegegevens en de resultaten van ontbossingsmonitoring.

  Belangrijk bij Fairtrade's aanpak is dat het eigenaarschap van de data bij de boeren ligt. Zowel de gecorrigeerde geolocatiegegevens als het risicorapport worden teruggestuurd naar de boerenorganisatie via het FairInsight-platform. Zij kunnen zelf kiezen of ze deze informatie delen met hun handelspartners. Ook kunnen ze toestemming geven aan Fairtrade International om het rapport namens hen te delen met commerciële partners.

  Handelaren en inkopers zijn zelf verantwoordelijk voor het verkrijgen van de benodigde informatie bij de boerenorganisaties waarvan zij inkopen, en voor het doorgeven daarvan aan hun afnemers. Onze ervaring leert dat boerenorganisaties vaak belang hechten aan langdurige relaties met hun afnemers, en bereid zijn samen te werken aan het voldoen aan de regelgeving.

  Ben je handelaar en wil je de geolocatiegegevens van jouw leverancier opvragen? Neem dan rechtstreeks contact op met de boerenorganisatie om te zien hoe ver zij in het proces zijn en of er ondersteuning nodig is.

• Publiceert Fairtrade de status van EUDR-gereedheid van boeren en werknemers?

  Publiceert Fairtrade de status van EUDR-gereedheid van boeren en werknemers?

  Nog niet. We zoeken momenteel naar een aanpak die enerzijds transparantie biedt aan bedrijven die informatie nodig hebben voor hun due diligence, en anderzijds het recht op privacy van boeren respecteert. Veel organisaties zijn namelijk nog bezig met het verzamelen van hun geolocatiegegevens en het publiceren van een onvolledige lijst zou hen onterecht kunnen benadelen.

• Deelt Fairtrade geolocatiegegevens van handelaren met anderen?

  Deelt Fairtrade geolocatiegegevens van handelaren met anderen?

  Tot nu toe heeft Fairtrade International geen plannen om de geolocatiegegevens die via handelaren worden aangeleverd, te delen met andere partijen binnen de handelsketen.

• Heeft Satelligence toegang tot data van handelaren of overheden over in kaart gebrachte boerderijen?

  Heeft Satelligence toegang tot data van handelaren of overheden over in kaart gebrachte boerderijen?

  Satelligence heeft toegang tot data van klanten die gebruikmaken van hun diensten. Maar de data van in kaart gebrachte boerderijen blijft eigendom van de klant, en Satelligence mag deze gegevens dus niet delen met anderen.

  Volgens de Fairtrade Trader Standaard voor cacao zijn handelaren verplicht om geolocatiegegevens te delen met Fairtrade. Op dit moment analyseren we deze data nog niet actief noch delen we die met Satelligence, omdat de focus ligt op het ondersteunen van boerencoöperaties. Wel gebruiken we de gegevens van handelaren om ze te vergelijken met de data van de boerenorganisaties, zodat we fouten kunnen opsporen en corrigeren.

• Hoe ver zijn Fairtrade koffie en cacao boeren met het verzamelen van de benodigde data?

  Hoe ver zijn Fairtrade koffie en cacao boeren met het verzamelen van de benodigde data?

  Het verzamelen en valideren van kwalitatieve geolocatiegegevens is intensief werk. Onder aansturing van onze producentennetwerken in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, Afrika en de Aziatisch-Pacifische regio heeft Fairtrade al meer dan €700.000 ingezet om dit mogelijk te maken. Ook partners zoals GIZ (de Duitse organisatie voor internationale samenwerking) leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Toch geven onze netwerken aan dat er per boerenorganisatie gemiddeld €5.000 tot €15.000 nodig is voor het verzamelen van de data – afhankelijk van regio en groepsgrootte.

  Zodra een boerenorganisatie de juiste geolocatiegegevens heeft ingediend bij Fairtrade, duurt het momenteel ongeveer vier weken voordat ze een risicorapport ontvangen van Satelligence. Door aankomende updates in het Satelligence-platform zal deze doorlooptijd binnenkort korter worden.

  We volgen de voortgang stap voor stap. Heb je vragen over een specifieke organisatie? Neem dan contact op met je nationale Fairtrade-organisatie.

• Wat wordt er van handelspartners verwacht vanuit de Fairtrade standaard qua ondersteining aan boeren en werknemers?

  Wat wordt er van handelspartners verwacht vanuit de Fairtrade standaard qua ondersteining aan boeren en werknemers?

  Volgens de Fairtrade-standaarden kunnen handelaren boerenorganisaties rechtstreeks of via een partnerschap ondersteunen. Dat kan bijvoorbeeld door financiering, het delen van data, het aanbieden van trainingen, het faciliteren van samenwerkingen of belangenbehartiging. (Zie hiervoor onder andere de voorwaarden 3.4.4 in de Fairtrade Cacao Standaard, 3.1.5 in de Fairtrade Koffie Standaard en 3.3.2 en 3.3.3 in de Fairtrade Trader Standaard.)

  Vooral kleinere bedrijven hebben vaak niet de middelen om zelfstandig maatregelen te treffen. Daarom kunnen zij deelnemen aan een Fairtrade-programma.

  Een belangrijk uitgangspunt van het geplande programma “Protecting forests with fairness” is dat bedrijven kunnen investeren in ondersteuning voor boeren en dat deze investering vervolgens meetelt als bewijs voor naleving van de Fairtrade-standaarden.

• Hoe wordt traceerbaarheid geregeld onder de EUDR?

  Hoe wordt traceerbaarheid geregeld onder de EUDR?

  Onder de EUDR mogen ontbossingsvrije producten niet worden vermengd met producten waarbij wél sprake is (geweest) van ontbossing. Productvermenging is alleen toegestaan als álle onderdelen van de batch aantoonbaar voldoen aan de EUDR-eisen.

  Bedrijven moeten dus van alle boerderijen waarvan ze producten inkopen – bijvoorbeeld cacao – over de juiste informatie beschikken, zoals geolocatiegegevens. Als een deel van de cacao in een batch niet voldoet aan de EUDR en het niet mogelijk is dit te scheiden van compliant cacao, dan wordt de héle batch als non-compliant beschouwd.

  Het is aan de commerciële partner om te kiezen welk traceerbaarheidsmodel zij toepassen: van fysieke scheiding tot het inkopen van producten met alleen EUDR-compliant cacao, of het toepassen van massabalans. Een certificering, zoals Fairtrade, kan het productieproces of de productiekosten die bedrijven met hun leveranciers afspreken niet veranderen.

• Hoe sluit Fairtrade’s traceerbaarheid aan op de EUDR?

  Hoe sluit Fairtrade’s traceerbaarheid aan op de EUDR?

  Binnen Fairtrade zijn er verschillende traceerbaarheidsmodellen die helpen om te voldoen aan de EUDR:

  • Identiteit behouden: producten kunnen in dit model volledig worden herleid naar de boerencoöperatie of zelfs de individuele boer. Deze methode is (nog) niet expliciet opgenomen in de Fairtrade-standaarden, maar kan op vrijwillige basis worden toegepast. Voor Fairtrade-koffie is dit model op dit moment al vaak mogelijk.
  • Fysiek gescheiden (segregated): twee typen producten – bijvoorbeeld Fairtrade en niet-Fairtrade of EUDR-compliant en non-compliant – blijven door de hele keten heen strikt gescheiden. Voor Fairtrade koffie is fysieke scheiding verplicht. Voor cacao is het een optie.
  • Massabalans: voor sommige producten is het toegestaan om Fairtrade en niet-Fairtrade volumes te mengen tijdens de verwerking. De ingekochte en verkochte hoeveelheden onder Fairtrade-voorwaarden worden daarbij streng geregistreerd en gecontroleerd. Alleen het equivalent aan volume dat daadwerkelijk als Fairtrade is ingekocht, mag ook zo worden gelabeld. Massabalans is alleen toegestaan voor cacao, rietsuiker, vruchtensap en thee – producten waarbij de ketens wereldwijd complex zijn. Voor Fairtrade-cacao is dit momenteel het meest gebruikte model..
  • Herleidbaarheid tot aan de boerderij (first mile traceability): de Fairtrade Cacao Standaard stelt als eis dat cacao herleidbaar moet zijn tot de boerderij waar het vandaan komt (voorwaarde 2.1.4). Daarnaast moet Fairtrade-cacao fysiek gescheiden blijven van niet-Fairtrade cacao tot het moment van export (voorwaarde 2.1.5). Deze laatste eis geldt vanaf 1 januari 2025. Dat betekent dat handelaren vanaf dan geen gebruik meer mogen maken van massabalans vóór het exportpunt.
• Hoe kunnen Fairtrade cacao en koffie producerende organisaties beginnen met het indienen van hun geolocatie data en het ontvangen van ontbossing waarschuwing rapporten?

  Hoe kunnen Fairtrade cacao en koffie producerende organisaties beginnen met het indienen van hun geolocatie data en het ontvangen van ontbossing waarschuwing rapporten?

  Boerenorganisaties hebben van Fairtrade International een e-mail ontvangen met uitleg over het proces. Via de FairInsight-tool hebben zij toegang tot een eigen Nextcloud-map, waarin ze hun data kunnen uploaden, feedback krijgen als er aanpassingen nodig zijn, en documenten kunnen downloaden – zoals richtlijnen en templates voor het monitoren van ontbossing.

  Voor hulp bij het voorbereiden en indienen van de gegevens kunnen boerenorganisaties terecht bij hun eigen regionale Fairtrade-netwerk.

  Fairtrade International coördineert de veilige overdracht van data van en naar Satelligence, zodat er een analyse van het ontbossingsrisico gemaakt kan worden.

  Voor meer informatie, inclusief handleidingen en video’s in meerdere talen, kun je onze resourcepagina bezoeken of contact opnemen met je Fairtrade-producentennetwerk.

  Pagina met hulpmiddelen
• Is Satelligence verplicht voor boerenorganisaties?

  Is Satelligence verplicht voor boerenorganisaties?

  Volgens de Fairtrade-standaarden zijn gecertificeerde koffie- en cacaoboerenorganisaties verplicht om hun geolocatiegegevens aan te leveren bij Fairtrade. Het verzamelen van deze gegevens is de verantwoordelijkheid van de organisatie zelf.

  Ook monitoring is verplicht binnen de Fairtrade Cacao- en Koffiestandaarden. Dit maakt deel uit van de risicobeoordelingen die boerenorganisaties moeten uitvoeren. De analyse van Satelligence wordt gedeeld met de coöperatie, zodat zij deze kunnen gebruiken als onderdeel van hun risicobeoordeling. Daarnaast staat het hen vrij om – indien gewenst – extra monitoringdiensten in te schakelen.

• Accepteert Fairtrade andere risicobeoordelingen dan van Satelligence?

  Accepteert Fairtrade andere risicobeoordelingen dan van Satelligence?

  FLOCERT-auditors gebruiken uitsluitend de analyses van Satelligence om te controleren of boerenorganisaties voldoen aan de eisen rond ontbossing en risicomonitoring. Rapporten van andere bronnen kunnen wel als aanvullende documentatie worden gebruikt, bijvoorbeeld wanneer er twijfels zijn over een melding.

  De reden dat FLOCERT voorrang geeft aan de analyses van Satelligence, is om de controleprocedure zoveel mogelijk te standaardiseren.

• Wat gebeurt er als Satelligence een ontbossingsrisico signaleert?

  Wat gebeurt er als Satelligence een ontbossingsrisico signaleert?

  Wanneer Satelligence een risico op ontbossing vaststelt, ontvangt de boerenorganisatie hierover een waarschuwingsrapport. De organisatie kan het signaal vervolgens verifiëren op locatie – dit noemen we “ground truthing” – om vast te stellen of de melding juist is. De organisatie neemt vervolgens actie om de melding af te handelen.

Extra bronnen

• Tools:

  Tools:

  • Fairtrade risicokaart - inzicht in mensenrechten en milieu risico’s op wereldwijde grondstoffen 

  • Fairtrade impactkaart - informatie over Fairtrade projecten en onderzoeken, plus landspecifieke data over Fairtrade producenten en verkoop sales
• Documenten:

  Documenten:

  • Pathway to EUDR compliance in coffee
  • Protecting forests with Fairtrade and the EUDR
  • Protecting forests with Fairtrade coffee
  • Protecting forests with Fairtrade cocoa
  • Including smallholders in EU action to protect and restore the world’s forests (2021, co-author)
  • An EU strategic framework for working with countries to achieve deforestation-free production (2023, co-author)
• Research:

  Research:

  • The effect of Fairtrade on forest protection and deforestation prevention (2024)
• Webinars

  Webinars

  • Keeping momentum on EUDR: navigating support for companies and producers with Fairtrade (2025)